20.2 C
Ecuador
viernes, diciembre 5, 2025
spot_img

Covid-19 unkuy ashtawan antisuyu runallaktakunaman llakichin, chinkaritapacha chinkarita ushan 

Kay llaki unkuypachapi llaktarunakunami ashtawan llakipi kan. Ayllullaktakuna llakipipacha kan, mana tukuy charishkakunamanta, mamallaktakunapash llakichishpa shamushkakuna, mana pakta pakta tukuy runakunaman rikushkachu. Shinapash, kay llakipipash runakunami ima ruraykunawan katinakun kay unkuyta harkankapak. Shinami atik ruraykunatapash kawsaymanta yuyaykunawan paktachinakun.  Ecuador mamallaktapi, llaktarunakunaka shuk hunuman chayan. 14 mamallaktarunakunami tiyan. América Latina llaktakunapika, 45 hunu runakuna tiyan. 826 runa llaktakuna kan, chaykunamanta 100 ishkay mamallaktakunapi kawsan, kayka Fondo para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas de América Latina y el Caribe (FILAC). 

MAMALLAKTAKUNAPI RUNALLAKTAKUNA

FILAC tantanakuyta psuhak, Mirna Cunningham runallaktakuna imashpatak ashtawan llakipi kan, kay chusku yuyaykunata nin: 

  1. Sapallayakuy runallaktakunaka ashtawan pakiriklla sistema inmunológico charinkuna.
  2. América Latina llaktakunapi 100 runallaktakuna ishkay mamallaktakunapi kawsakkuna. 
  3. Ayllullaktakunapi kawsak runakunaka ashtawan mana hampiwasikunatapash charinchu, shinallatak OMS nin chay llaktakunapipash runakunaka shuk unkuykunatapash charinkuna. 
  4.  Kitipi kawsak runakunapash mana tukuyta charikkuna. 

Llakipacha kan. “Ña kay pachapi yuyanchik runallaktakuna ashtawan llakipi kakta, chinkaritapacha chinkarita ushan” Ashtawan llaktakunapi mana tawka runakuna kakpipash, shina llaki kan. “shuk llakta 700 runakunalla kawsan, shinallatak chay llaktakunapi ashtawan unkushkakuna tiyan. Boliviamanta shuk llaktapi 800 runakuna kawsan” shinami nin Cunnigham.   3 ayriwa killapi shuk tantanakuyta rurarka runa kawasayta rikunkapak “Plataforma Indígena regional de lucha contra la COVID-19” shutimi Kan. Kayka 19 mamallaktakunamanta tantanakuykunawanmi tantanakushka, mamallaktakunapa pushak ruraykunapi kimirinkapak, runa kawsaykunata rikushpa paktachichun, shinami Ecuador mamallaktapash chay tantankuypi kan.  Mamallaktakunapash runa mañaykunaman asha kimirishka, nin FILAC tantanakuymanta pushak.

“Mexicopa Instituto Nacional de Pueblos Indígenas shuk alli rurayta charin, runallaktakunamanta mashna unkushkakuna tiyan rikunkapak.Shinapash mana tukuy mamallkatakunapi shina pakta pakta llamkaykuna rikurinchu,  runallaktakunapa mañaykuna tiyakpipash”. Mexico, Brasil mamallaktakunami ashtawanka runallaktakunamanta mashna unkushkakuna tiyan llukchinakun, nirka FILAC tantanakuymanta pushak. Shuk mamallaktakunapika runallaktakunamanta munaymanta, ushaymanta yupaykunata llukchinakun, nishpalla Confederación de Nacionalidades Indígenas de la Amazonía Ecuadtoria (CONFENIAE).

Paykunami 31 aymuray killakamanka, 215 antisuyu runallaktamanta unkushkakuna tiyakta willachirka.  Pushakkunaman chay ayllullaktakunallatak unkushkakunamanta willachishka.  Siekopai llakta, Sucumbios markapi 700 runakuna kawsan, 17 ayriwa killapi protocolo nishkakuna tiyachunmi mañashka. 14 ayriwa killapi ña shuk wañushka tiyarka, chay unkuypa sintomakunawan. 1 aymuray killapika Siekopai Ecuador mamallaktapak pushakta llaktarunakunata rikuchun mañay tiyashka, shinallatak karu manallaktakunamanta tantanakuykunamanpash rikuriya kachun mañashka. Kipa punchakuna, 2 aymuray killapika añawllawtu (coronavirus) unkushkuna tiyakta yacharin. Ministerio de Salud 42 pruebas rurashkamantaka 14 unkushkakuna llukshirka, shinallatak shuk PCR prueba rurashkapash. 

raymi killapi Covid-19 unkuywan shuk wañushka. Eduardo Payaguage, 59 watayuk, paymi kallari Siekopai yachachik kashka, Sucumbios markamanta. Payka wakin hunkaykuna hampinakunawan katikushka. Siekopai tantanakuy shuk willachipi llukchirka “mamallakta mana ruraykunata paktachikun, ñukanchikllatak maskanakunchik yanapaykuna, shinami mashikunaman mikunawan, pruebakunatapash ruranakunchik”, nirka.  

Comisión Interamericana de Derechos Humanos (CIDH), 30 aymuray killapi kay Ecuadromanta  antisuyu llaktakunapi  añawllawtu (coronavirus) unkushkakunamanta, wañushkakunamantapash willachirka. “ Covid-19 unkuy antisuyupi: Kichwa, Waorani, Achuar, Shuar, Siekopai” shinami Twitterpi CIDH willachirka. 

Ministerio de Saludmanta imatatak ruranakun, imashinatak paktachinakun runallaktakunaman chayankapak chayta willachunmi Ecuador Chequea wakin hunkaykunata maskarka. Shinapash mana kutichirkachu.   

Pablo Terán
Pablo Terán
Webmaster en Ecuador Chequea. Profesional en Comunicación Social, experiencia-26 años. He trabajado en diferentes medios de comunicación, entre ellos Diario La Hora, por 18 años. Fui Editor de Sociedad, Quito e Interculturalidad. Tengo, además, una maestría en Psicología Holística.

artículos relacionados

Mantente conectado

19,000FansMe gusta
8,136SeguidoresSeguir
42,708SeguidoresSeguir

chequea